Текст

We use cookies. Read the Privacy and Cookie Policy

Публикуется по изданию: Morkinskinna / Finnur J?nsson (SUGNL. В. LIII). 1932.

Bis. 1-284.

[1.] ?ar hefivm ver vpp frasogn er Iarizleifr konvngr re?r Gar?ariki ok Ingiger?r drotning dottir Olafs konvngs ens sqnska. Hon var allra qveNa vitrost oc fri? syn-om. (konungren vnne henne so miked ath harm matte n?r ?nguan hlut j moti hennar vilia gi?ra.}

?ess er vi? getit at konvngrenn Iarizleifr let ser gera dyrligaa holl me? mikilli fegr?. pry?a me? gvlli oc gimsteinom. scipa?i hana si?an me? go?om drengiom oc reyndom me? agetom lutom. van?i ?ar eptir byna? ?eira oc hercle?i sem ?eir voro a?r reyndir. at ollom syndiz bvningr hallarennar oc scipon ?ar eptir sem hon var sialf vondot til. hon var tioldot me? pellom oc dyrom cle?om. Konvngr sialfr var ?a ok i tignarcle?vm oc sat ihaseti sino. harm ba/? til sin bmorgom vir?iligom vi-nom sinomb oc ger?i dyrliga veizlo.

Si?an gecc drotningc i hollina me? fagrligri kvenna sveit. oc sto? konvngr vpp imoti henne oc qvaddi hana veld oc melti si?an. Hvar satto iafndyrliga holl e. iafn-vel bvna fyrst at sveitine slicra manna sem her ro saman comnir. oc i annan sta? bvningr hallarennar me? miclom costna?i. Drotning s. Неяа s. hon. ?esi holl er vel scipot. oc fa domi mono til at she pry?i e. meiri oc fecostna?r comi saman i eitt hvs e. iamnmargir go?ir hof?ingiar oc vascir menn. En betr er ?o sv holl scipo? er Olafr konvngr Harallz s. sitr i. ?o at hon standi asvlom einom. Konvngr reiddiz henne oc melti. Svivir?ing er islicom or?om s. hann. oc synir ?v enn ast ?ina vi? Olaf konvng. eoc la/st hana kinnheste. Hon melti. Myclo mon yccar ?o meire mvn s. hon. en ec mega or?om sva til scipa sem vert er. gecc ibrot si?an oc var rei?. oc segir til vinom sinom at hon vill brot fara for riki hansf. oc taka eigi optaR af honom slica scorn. Vinir hennar eigo lvt i oc bi?ia hana sefaz oc vikia scapi sino til konvngs. Hon svara?i oc q. fyr konvngenn scyldo bota henne ?etta. Nv er konvngi sagt at hon vill abrot. oc bi?ia vinir hans at hann vegi til. oc ?at gerir hann. bi?r hana satta. oc lez ?at til mvndo vinna at veita henne ?ann lvt er hon beiddiz. En hon svara?i oc lezc ?ann cost taca myndo. oc q. a ?egar vm ?enna. ?v scalt nv s. hon senda scip iNoreg til Olafs konvngs. ?vi at ec hefi spvrt at hann a einn son vngan lavngetenn. bio? honom hingat oc veit honom vppfozlo oc fostr. g?vi at san-nlict er ?at me? ycr er melt erg at sa er oga/fgari er o?rom fostrar bamn. Konvngr s. ?at scaltv nv ?iggia er ?v bi?r s. hann. oc vna megom ver ?vi. ?o at Olafr konvngr se oss meiri ma?r oc eigi vir?i ec til vvir?ingar ?ott ver fostrim honom barnn.

Nv sendir konvngr skiph til Noregs ос сото ?eir menn afvnd Olafs konvngs oc s. honum bo? konvngs oc drotningar. Hann s. ?at vil ec giarna ?eckiaz. oc hvergi ?icci mer minn s. betr comeN en me? Iarizleifi konvngi ioc drotningi er ec veit mes-tan qvennscorvng oc mer bezt vilia?a. Sendir si?an avstr me? ?eim M. son s. Joc taca ?av vi? honom me? somaJ oc f??iz hann ?ar vpp me? hir? oc eigi me? minni ast oc elsco en ?eira synir.

a ?g?ta

b-b ?llum hinum ?g?tustum h?f??ngjum um sitt r?ki

c ?ngiger?r drottn?ng

d bl??liga

e-e ok sl? hana p?str

f-f or r?ki Jarizleifs kon?ngs

g-g ?v? ?at er satt me? (ykkr) Olafi kon?ngi, sem fornm?lt er

hвставка: ok menn

i-i ok ?ngiger?i drottn?ngu

J-J ok t?ku ?au Jarizleifr kon?ngr ok ?ngiger?r drottn?ng feginsamliga vi? honum

(Msk. 1–3; cp.: Fms. VI. 3–5)

[2.] Svmir menn hoto?o hann oc ?otti ovi?qvemilict at fo?a ?ar vpp konvngs s. vtlendan oc tia?o ?at fyr konvngi. en ?at com fyr ecki. ?vi at konvngr lyddi ecki a slict. opt lec hann ser i konvngs hollo oc var ?egar konn vi? marga leica oc i?rottir. hann gecc a hondom eptir bor?omk me? miclom fimleic. oc syndi i ?vi micla atgervi. oc voro flestir ?eir menn er ?at ?otti gott er hann var sva bra?gor. Einn hir?ma?r nacqvat niginn at alldri o?occa?i fyr honom. oc einhvern dag er sveinninn gek eptir bor?om oc hann com fyr ?enna hir?mann ?a scat hann vi? honom hendi oc feldi hann ofan af bor?ino. oc lezc eigi vilia hans agang. Menn log?o her til misiafnt. melto svmir me? sveini en svmir me? hir?mani. En vm ?at sama qveld ?a er konvngr var sofa genginn. var sveinninn eptir i hollinne. oc er hir?menninir sato ?ar eptir oc drvcco ?a gek Magnvs at ?eim hir?manni oc haf?i i hendi ser litla ?xi oc hoor hir?manninn bana hac. {Sumir laugunautar hans villdu ?egar taka sueinin og drepa.} oc hefna sva hir?manzens. en svmir sto?o firir oc villdo reyna hve mikit konvngr vnni honom. {sidan hleypr eirn madr og tekur sueinenn j fang sier og hleypr med hann} i ?at herbergi er konvngr svaf i oc castar honom i seingina til konvngs oc melti. Var?veittv betr fol ?itt {j annat sinn. Konungr suarar. opt velid ?ier honum os?milig ord eda huath hefir hann nu til ?ess vnnit.} Hir?ma?renn svarar. ?rit hefir hann nv til ?ess gort segir hann. drepit hir?mann y?arn. {Konungr spurde med huerium atburd ?ath hefdi ordit.} En hann segir honom. ?a melti konvngr. Konvnglict verc fostri s. hann oc hlo at. ec scal b?ta fyr ?ic. {Sidan s?ttizt konungr vid erfingiana aa vigit.} oc gelldr vpp ?egar b?trnar. En Magnvs er me? hir? konvngs oc f?ddr vpp me? mikilli ast oc var ?vi {ollum hug?eckari sem alldr hans og vizmuner droguzt meir fram.}

kвставка: sem ?? var t?tt ?ngum sveinum

(Msk. 3–5; cp.: Fms. VI. 5–7)

[3.] 1Nv er vfri?r milli Sveins Alfifos. oc Iarizleifs konvngs, ?vi at Iarizleifr konvngr vir?i sem var at Noregsmenn hof?o nizc a enom helga Olafi konvngi. oc var ?ar noccora stvnd eigi ca/pfri?r i milli.1

1–1 Eptir fall ?lafs kon?ngs ins helga ger?ist mikill ?fri?r millum Jarizleifs kon?ngs ok Sveins Alf?fusonar, er ?? var kon?ng yfir Noregi, ?v? Jarizleifr kon?ngr vir?i, sem var, at Noregsmann h?f?u n?zt ? ?lafi kon?ngi, var ?? eigi kaupfri?r ?eirra ? milli, ?v? hvorir dr?pu menn fyrir ??rum, sv? sem ?eir kvomust me?.

(Msk. 5; cp.: Fms. VI. 7)

[4.] Ma?r er nefndr Karl en annarr Biorn. ?eir voro br??r.ii. litils hattar at bvr?om oc ?o framqvem?ar menn. verit salltmenn enn fyrra lvt efi sinnar oc aflat sva peninga. en nv var sva or?it at ?eir vorv rikir kavpmenn oc vinselir oc mikilmenni i skapi. en ?o var Karll firir ?eim br??rom i ollo ?vi er vi? bar. Sva kom ?eira mali at ?eir atto kvgg einn mikinn i forom. oc nv heldo ?eir honom eitthvert svmar til Saxlandz sv?r. ?a koma ?eir i Danmorkr. oc etla ?a?an til Englanz. ?a tok Karl til or?a oc melti vi? haseta sina. Kvnnict vil ec y?r gera hver etlon min er. ?vi at annan veg vikr vi? vm fer?ina en ?er monot hyggia. ec etla at fara i Avstrveg cavpfer?. en nv firir sakir vmmela Sveins konvngs oc Iarizleifs konvngs oc ?ess vfri?ar er i milli ?eira er. ?a ma ?at kalla eigi varlict. nv segi ec y?r at ec em ra?inn i at fara. en ec vil y?r cost a gera at fara annan veg oc heimilt at ganga af mino scipi. fari danskir e?a Su?rmenn oc enskir her a onnor scip. oc ?angat hverr sem likar bezt. ?a svarar einn nor?ma?r. Mioc komr oss ?etta at ovoro. oc eigi myndim ver farit hafa me? y?r i fyrsto ef ?a hef?i slict ratt verit. en fyrir ?a soc at ?er erot framqvem?armenn oc oss licar allt vel til ?in oc eigi oliclict at ?v ser giptoma?r. ?a helldr oss slict til. oc viliom ver ?inni forsia hlita. Oc ?etta taca ?eir ra?s. fara nv me? honom vnz ?eir koma i Austrriki oc leggia ?ar at vi? eitt mikit cavptvn oc vildo ?eir kavpa ser nav?synia lvti. En ?egar er landzmenn visso at ?eir voro nor?menn. ?a fengo ?eir ?eim at si?r cavp at ?egar helt vi? bardaga oc vildo lanzmenn veita ?eim atgongo. Oc er Karl sa at i oefni for ?a melti hann til lanzmanna. ?at mon metit til hvatvisi oc noccot sva diorfvngar at taca slict fyrir hendr konvngi y?rom at mei?a vtlenda menn e?a rena. ?ott her comi me? cavpeyri sinn oc gere y?r engan ofri?. oc vitit aldri hvart konvngr geri y?r ?occ fyri e?a eigi. nv er y?r vitrligra at bi?a konvngs atqve?a vm slict. Vi? ?etta sefaz lanzmenn oc ver?r eigi at ?eim gengit me? ollo. ?o ser Karl at ?at endiz eigi sva bvit. hann gerir ?a fer? sina ma konvngs fvndm.

Er eigi getit vm fer? hans fyrr en hann comr fyrir Iarizleif konvng oc qvaddi hann. Konvng spyrr hverr hann er. Ec em norrann ma?r einn segir hann litils ver?r oc kominn hingat nme? go?om peningom oc felagar minirn. Konvngr melti. Hvi vart ?u sva diarfr at s?kia hingat. hyggr ?v noccot ?ina gefo meiri en annarra manna. oc hyggr ?v at ?v munir her draga fram cavpeyri ?inn en a?rir fa eigi haldit lifinv. oc hafa ?eir Noregsmenn aldri sva illt af mer at eigi se ?eir verra ver?ir. {Karl m?llti. herra eigi munu aller jafnir j ?ui. ek em salltkarl eirn litils verdr ?o ath nu hafi ek peninga. hefi eg auallt verit til nockurs hent?gleika. enn alldri var eg j moti Olafi konungi j huga minum. ?at munda eg ?tla segir konungr. at ?u munir reynazt sem aller adrir Noregsmenn. Konungr bad taka hann og setia ?egar i fiotra. og so var giort. Og sidan seigir konungr Magnusi fostra sinum og spyr hann raads vm huernen uit skal skipa uid Nordmennena. Magnus segir. litt hafi ?eir fostri minn haft mig vid radin hier til. en seint v?ntir mig at ?at radizt ath minn verdi Noregr ef so skal ath fara ath drepa ?a alla er ?adan eru ?ttadir. en vel mundut ?ier vilia fostri minn. ?viat ?eir megu at rettu aller kallazth minir ?egnar.} oc o?rovis get ec venna mvno at at orca en hataz vi? alla ?a menn er ?a?an ero. Konvngrenn let ?etta vel melt. oc q. hans ra?om scyldo fram fara. Konvngr calla?i Carll til sin vm morgoninn. oc si?an melti konvngr til hans. Sva litz mer a?ic at ?v ser giptvvenligr ma?r. oc ?at vill M. konvngs s. at ?v hafir gri? {og allir ?ier Noregsmenn}. oc ero ?er nv.ii. costir gervir af minni hendi. annar at ?v farir til scips y?ars. oc f? ec y?r vin oc vist. farit me? capeyri y?arnn sem y?r synizo. ella far ?v til min oc ver me? mer ivetr. oc vit ?at vist er varar. at coma mon a?inn lut nacqvat vannqve?i. Karl s. Til ?ess em ec vanf?r mioc fyr ?vi at sitia. en eigi vil ec ?o kiosa mic fra vegligo bo?i. oc scal her til hetta me? y?ari gipto. oc kann ?a enn vera at vel r?i?i. ?o at noccor vandi liggi a. Hann fer nv ptil hir?vistarp. oc er konvngr opt a r??vm vi? hann. oc vir?iz konvngi sem hann moni vera vitr ma?r.

m-m ? fund Jarizleifs kon?ngs

n-n me? g??um fri?i

oвставка: ok ?byrgizt y?r sj?lfir, hvort ??r hafi? gri? af ??ru landsf?lki, ?? ek gefi y?r frj?lsa

p-p til hir?ar Jarizleifs kon?ngs

(Msk. 5–8; cp.: Fms. VI. 7-10)

[5.] Oc er varar. beR sva til eitthvert sinn at ?eir konvngrenn oc Carll ero.ii. atali. ?a melir konvngr til Karls. Her er nv fe s. hann er ?v scalt vi? taca. oc ?ar me? mon fylgia nocqvoR vanda lutr. ?v scalt ?etta fe bera vndir lenda menn i Noregi. oc alla ?a menn er noccor vi?mvndi er at. oc vinir vilia vera Magnvs O. s. ?v ert vitr ma?r ?ott ?v ser smarar ?ttar. Carl s. ?etta er ecki mitt. ?vi at sa ma?r scyldi vera mikils hattar oc storvitr. er slicra ?renda f?ri at eiga vi? slict ofrefli sem fyrir er. oc slic stoRe?i me? hondvm at hafa. Konvngr melti. ?v ert vel til fallinn at minni ran. en gliclict ?icci mer at ?v comir i noccorra mannran eigi allitla. oc eigi montv milli sia hvart ?v recsc vndan e?a eigi. oc ?o at ?v villir ?etta eigi. ?a cann vera at bratt vanndre?i lioi a?er. oc ?urfir ?v eigi lengi at bi?a. Til mvn ec oc h?tta er Carll segir me? y?ari hamingio oc ra?ag?r?. Karll fer astan ?a?an me? foroneyti sinv oc coma vi? Danmorc. ?a r??ir Carll vi? scipveria sina. ?at k?mr mer i hvg at ver hofvm ecki leyfi haft til ?esar fer?ar er ver forom i astrveg. oc er mikil van at konvngrq gefi oss sacar vm. oc er ?at mitt ra? at ver scilimc her. oc fari ner sinnz veg hverr. oc farit er til Englanz e?a a?ra capsta?i. oc comi ser hver til Noregs. mvn ?a sizt ira?it vm vara fer?. en ella er oss h?tt nocqvot be?i fe oc lifi. En ec mon fara her aland vpp til eins felaga mins er her er fire a?igr at fe. en ec vil at ?er anniz fe mitt. […]

q Sveinn kon?ngr

(Msk. 8–9; cp.: Fms. VI. 10–11)

[6.] […] Oc fer Biornn nv astr me? hvl?o oc gipto ?eira fe?ga O. konvngs oc Magnvs. oc k?mr fram fer?inni. segir si?an ?eim Iarizleifi konvngi oc Magnvsi hvat at er syst ilandino. hverir vi? fe hafa tekit me? vingan oc til travstz megi etla af Magnvsi konvngs s. Iarizleifr konvngr sag?i at mikit veri at syst. en ?o mikit enn me? vanlyctom {er Karl var eigi aptr kominn}. […]

(Msk. 11; cp.: Fms. VI. 13)

[9.] {[…] Sidan fara ?eir austr j Gardarike aa fund Magnus rog verda ?eir Jarizleifr konungr Kalli storlega fegnirr. og segir hann ?eim allt vm sinar ferdir. og sidan tiar hann fyrir Magnuse malit Kalfs og huad han hafdi veitt honum. […] En nu sent eptir Kalfe og hafdi Karll adr ?egit grid til handa honum. suer Kalfr ?a ?ann eid ath han ynne eigi aa Olafe konungi ok hiet sig sidan Magnusi til traustz og allz trunadar og ath giora oll ?au verk er Magnus legdi fyrir hann.

r-r ur?u ?eir gla?ir vi? kvomu Karls

(Msk. 16–17; cp.: Fms. VI 18)

  ГЛАВА 7. «Сага о Магнусе Добром»

Источник: Т. Н. ДЖАКСОН. ИСЛАНДСКИЕ КОРОЛЕВСКИЕ САГИ О ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЕ

Введение

«Сага о Магнусе Добром» («Magn?ss saga ins g??a») – это жизнеописание Магнуса, сына Олава Харальдссона (Святого), норвежского (1035–1047) и датского (1042–1047) конунга. Сага сохранилась в нескольких взаимозависимых редакциях. Отдельные главы о Магнусе есть в «Обзоре саг о норвежских конунгах», ок. 1190 г. (§ 7.1). В своде королевских саг «Гнилая кожа» (§ 7.2) имеется «Сага о Магнусе Добром и Харальде Суровом Правителе». Магнусу Доброму посвящено большое число глав свода королевских саг «Красивая кожа» (§ 7.3). В «Круге земном» Снорри Стурлусона «Сага о Магнусе Добром» – самостоятельная сага (§ 7.4). В заключительных главах «Большой саги об Олаве Трюггвасоне», служащих обрамлением собственно саги об Олаве, также ведется рассказ и о Магнусе Добром (Прилож. XIII). Кроме того, история Магнуса излагается в «Истории о древних норвежских королях» Теодорика Монаха (Прилож. II), в «Легендарной саге об Олаве Святом» (§ 6.3) и в «Саге об оркнейцах» (Прилож. VIII).

Магнус Олавссон, сын Олава Харальдссона (Святого), родился весной 1024 г. Его матерью была Альвхильд, наложница конунга, женщина знатного рода и прекрасной наружности1. Она родила сына ночью, и никто из приближенных не решился пойти и разбудить конунга. Ребенок же был так слаб, что его решили тут же крестить, и имя ему дал скальд Сигват: он назвал его «в честь Карла Магнуса конунга», т. е. в честь императора Карла Великого (ср.: лат. Carolus Magnus), поскольку полагал, «что он был лучшим человеком на всем белом свете»2.

Покидая в начале 1029 г. Норвегию, Олав взял своего малолетнего сына Магнуса с собой на восток, а отправляясь в самом конце того же года с Руси в обратный путь, Олав оставил Магнуса у Ярослава Мудрого и его жены Ингигерд3. Недовольные правлением конунга Свейна, сына Кнута Могучего, и его матери Альвивы, раскаивающиеся к тому же в содеянном, лендрманны Трёндалёга отправились через несколько лет после гибели Олава в битве при Стикластадире (1030 г.) на Русь за его сыном, чтобы отвезти Магнуса в Норвегию и поставить там конунгом4. Е. А. Рыдзевская датирует их приезд 1034 г.5

«Сага о Магнусе Добром» Снорри Стурлусона, как она опубликована Финнуром Йоунссоном и Бьярни Адальбьярнарсоном6, начинается с того момента, когда Магнус, проживший несколько лет на Руси при дворе князя Ярослава Мудрого и княгини Ингигерд, отправился по весне на родину вместе с приехавшими за ним знатными норвежцами7. На собранном по его приказу Эйратинге Магнус был провозглашен конунгом над всей той страной, которой правил его отец, Олав Харальдссон8. Магнус продолжил свою поездку по стране, и «повсюду он был провозглашен конунгом»9. Свейн, сын Кнута Могучего, который был в это время правителем Норвегии, напротив, собрав тинг в южном Хордаланне и убедившись, что он мало на кого может положиться, если дело дойдет до битвы с конунгом Магнусом, поднял паруса и уплыл к своему брату Хёрдакнуту, правителю Дании (1028–1042), предложившему ему править страной вместе с ним10. Все эти события относятся к одному году, а именно – к 1035. Тем же летом, сообщает сага, умер в Дании Свейн, сын Кнута, а «тою же осенью в ноябрьские иды» (12 ноября 1035 г.) умер в Англии сам Кнут Могучий11. В Англии конунгом был провозглашен сын Кнута Харальд, в Дании остался сын Кнута Хёрдакнут, а в Норвегии начал свое правление Магнус Олавссон.

В следующем (1036) году Магнус и Хёрдакнут (род. ок. 1019 г.), малолетние правители Норвегии и Дании, «договорились, что принесут клятву побратимов и будут соблюдать мир между собою, пока оба живы, а если один из них умрет, не оставив сыновей, то другому, кто его переживет, достанутся его земли и подданные»12. Когда через шесть лет (8 июня 1042 г.) скончался Хёрдакнут, Магнус собрал семьдесят кораблей воинов и отплыл в Данию. Он предъявил свои права на Датскую державу и был на тинге в Вебьёрге провозглашен ее конунгом13. Вскоре он поставил своим наместником в Дании ярла Свейна Ульвссона, внука по материнской линии Свейна Вилобородого и Сигрид Гордой14. Той же зимой Свейн, заручившись дружбой могущественных людей и поддержкой всего народа, присвоил себе титул конунга15. Между ним и конунгом Магнусом состоялось несколько битв, закончившихся победой Магнуса16. Подчинив себе Датскую державу, Магнус отправил послов в Англию и в послании, адресованном «конунгу Ятварду» (английскому королю Эдуарду Исповеднику, 1042–1066), заявил о своих претензиях и на эту страну17. Впрочем, ответ английского правителя убедил Магнуса оставить все как есть. «Я полагаю, что разумнее и лучше… мне владеть той державой, какую бог мне пожаловал»18, – этими словами Магнуса заканчивается сага о нем. В дальнейшем (1046 г.) Магнус поделил Норвегию с Харальдом Сигурдарсоном, тоже конунгом из династии Харальда Прекрасноволосого – своим четвероюродным дядей по мужской линии и к тому же единоутробным братом своего отца, Олава Святого19, а Данию, умирая (1047 г.)20 отдал Свейну Ульвссону21.

Дата смерти Магнуса – 25 октября 1047 г. – выявляется на основании известия 38-й главы «Саги о Харальде Сигурдарсоне» по рукописи «Хульда»: «Magn?s kon?ngr anda?ist ?rim n?ttum fyrir messudag S?m?nis ok J?d?»22 – «Конунг Магнус умер за три дня до мессы Симона и Иуды», которая приходится на 28 октября. Что касается 1047 года, то это по преимуществу дата исландских источников. В датских анналах23 смерть Магнуса отнесена к 1048 г. Под тем же, 1048 г., впрочем, ошибочно, вместо 1047 г., стоит это известие в рукописи D «Англо-Саксонской хроники»24. Основные вехи жизни конунга Магнуса, согласно анналам25, приведены в табл. 12.

Таблица 12. Магнус Олавссон в исландских анналах

СобытияАнналыIIIIVVVIIIIX

Рождение Магнуса Олавссона

102410231024102310241021

Начало правления Магнуса в Норвегии

103510351035103510351035

Начало правления Магнуса в Дании

1042 1042104110421041

Битва конунгов Магнуса и Харальда Сигурдарсона

  1045  1045

Раздел Норвегии между Магнусом и Харальдом

104610461046104710461046

Смерть Магнуса Олавссона

104710471047104810471047

Восточноевропейская информация в этой саге по преимуществу касается пребывания на Руси Магнуса Олавссона.

Скальдические стихи, при всей скупости их содержания, с полной очевидностью подтверждают этот факт: в одной из вис Сигвата Тордарсона Магнус назван «юным конунгом с востока из Гардов» (1031–1035 гг.); Бьярни Скальд Золотых Ресниц рассказывает, как Кальв Арнасон «указал… рьяному в битве Магнусу путь из Гардов в его страну» (ок. 1050 г.), а Арнор Скальд Ярлов – о том, как Магнус, которому «не сравнялось и одиннадцати лет… снарядил великолепный боевой корабль из Гардов» (ок. 1047 г.).

Сюжетный мотив поездки знатных норвежцев на Русь за Магнусом присутствует – с некоторыми вариациями – во всех поименованных выше источниках от «Истории о древних норвежских королях» Теодорика до заключительных глав «Большой саги об Олаве Трюггвасоне».

Совершенно иной зачин имеет история Магнуса в «Гнилой коже» и в восходящей к ней (отличающейся незначительно стилистически) версии «Хульды» (см. Введение, разделы «Гнилая кожа» и «Хульда»). Здесь сага открывается неким, неизвестным по другим исландско-норвежским сочинениям, текстом, который также называют «Прядью о Карле Несчастном» – «Karls ??ttr ves?la»26.

Литература

Bugge 1914; Indreb? 1938–1939; Louis-Jensen 1977; Simek, Hermann P?lsson 1987. S. 236–237; Hoffmann 1992; Джаксон 2000б; Andersson, Gade 2000; Джаксон 2001д; Успенский 2001б.

ПРИМЕЧАНИЯ

1. «Сага об Олаве Святом» по «Кругу земному». Гл. 122.

2. КЗ. С. 272–273; «Ek h?t hann eptir Karla-Magn?si konungi. ?ann v?sa ek mann beztan ? heimi» (?F. XXVII. 209–211). Подробнее см.: Джаксон 2001д.

3. См. Главу 6, мотив 12.4.

4. «Сага об Олаве Святом». Гл. 251 (КЗ. С. 377–378).

5. Рыдзевская 1940. С. 68.

6. О том, где лежит граница между HkrII и HkrIII, см. в § 7.4.

7. «Сага о Магнусе Добром» по «Кругу земному». Гл. 1.

8. Там же. Гл. 3.

9. Там же. Гл. 5 (КЗ. С. 381). О процедуре признания конунгом претендента на престол см.: Джаксон 20076.

10. «Сага о Магнусе Добром» по «Кругу земному». Гл. 4.

11. Там же. Гл. 5 (КЗ. С. 381).

12. Там же. Гл. 6 (КЗ. С. 382).

13. Там же. Гл. 18–21.

14. Там же. Гл. 22–23.

15. Там же. Гл. 25.

16. «Сага о Магнусе Добром» по «Кругу земному». Гл. 29 и 35.

17. Там же. Гл. 36.

18. КЗ. С. 401.

19. «Сага о Харальде Суровом». Гл. 21 (КЗ. С. 413).

20. Анализ источников, повествующих о смерти Магнуса, см.: Bugge 1914.

21. «Сага о Харальде Суровом». Гл. 28 (КЗ. С. 418). О роли конунга Магнуса в строительстве средневекового норвежского государства см.: Hoffmann 1992.

22. Fms. B. VI. Bls. 230.

23. Annales Lundenses. P. 60.

24. ASC. P. 167.

25. Об анналах см. примеч. 4 на с. 95.

26. Подробнее о нем см.: комм. 25 к § 7.2.

§ 7.1. «Обзор саг о норвежских конунгах»

Рукописи, издания, переводы:

См. во Введении раздел «Обзор саг о норвежских конунгах».

Текст

Публикуется по изданию: ?grip af N?regskonunga sogum / Bjarni Einarsson (?F. XXIX). 1984. Bls. 1-54.

XXXIII. kap?tuli

En ?? er gu? t?k at birta jartegnum um inn helga ?l?f, ?? r??usk b?ztu menn til a? fara ?r landi at s?kja Magn?s, son ins helga ?l?fs, ?v? at menn fundu misr??i s?n ok i?ru?usk ok vildu ?? ?at b?ta ? syni hans, er ?eir h?f?u ? sj?lfum h?num brotit, ok s?ttu ? Austrvega til Jarizl?fs konungs ok b?ru til ?ess allra baztra manna or?sending ok b?narsta?, at hann skyldi til lands s?kja. Ok v?ru h?f?ingjar ? ?eiri f?r R?gnvaldr jarl, Einarr ?ambaskelmir, Sveinn bryggjuf?tr, K?lfr ?rnasonr. En ?eira b?n var eigi fyrr heyr? n? framgeng en ?eir unnu h?num land ok tr?na?, ?v? at Ingiger?r dr?ttning st?? ? m?ti. (Bls. 32)

XXXIV. kap?tuli

En ?v? n?st komr hann ? land fj?rum vetrum eptir fall f??ur s?ns, ?l?fs konungs, ok me? ?v? at ?au Sveinn ok ?lf?fa vissu manna ?okka vi? hann ok ?vins?l? s?na, ?? fl??u ?au til Danmarkar. […] Hann var n?liga ellifu vetra, er hann kom ? land. […] (Bls. 32)

Перевод

Глава 33

И когда Бог стал являть чудеса святого Олава1, лучшие мужи2 решили поехать из страны, чтобы забрать Магнуса, сына Олава Святого, так как люди поняли, [какое] злодеяние [они совершили]3, и раскаялись, и захотели тогда возместить его сыну то, что они причинили ему самому. И отправились они в Аустрвеги4 к конунгу Ярицлаву5, и несли при этом послание6 всех лучших мужей [к Магнусу] и просьбу, чтобы он вернулся в страну. И были хёвдингами7 в этой поездке ярл Рёгнвальд8, Эйнар Брюхотряс9, Свейн Бык10, Кальв Арнасон11. Но их просьба не была ни услышана, ни приведена в исполнение, раньше чем они клятвенно не пообещали ему страну и [свою] верность, поскольку княгиня Ингигерд была против этого12.

Глава 34

А вслед за тем вернулся он в страну через четыре зимы после гибели своего отца, конунга Олава13, и поскольку Свейн и Альвива14 знали благосклонность людей к нему и свою непопулярность, они бежали тогда в Данмарк15. [А Магнус стал конунгом.] Ему было почти одиннадцать лет, когда он пришел в страну16. [О правлении Магнуса и о том, как он получил прозвище Добрый.]

Комментарий

1. Рассказы о чудесах св. Олава начали возникать вскоре после его смерти. См. подробно во Введении к Главе 6 (раздел «Древнескандинавская литература об Олаве Святом»).

2. Словосочетание beztu menn «лучшие мужи» не является терминологически окрашенным, хотя в сагах оно нередко применяется к знати – херсирам, хёвдингам и ярлам.

3. О противостоянии конунга Олава Харальдссона и норвежских лендрманнов и бондов, а также о его гибели в битве при Стикластадире 29 июля 1030 г. см. подробно во Введении к Главе 6.

4. Аустрвеги (Austrvegar) – мн. ч. топонима Аустрвег (Austrvegr) «Восточный путь». См. Этногеографический справочник.

5. Конунг Ярицлав (Jarizl?fr) – русский князь Ярослав Владимирович Мудрый – князь новгородский в 1010–1016 гг., великий князь киевский в 1016–1018, 1018/1019 – 20 февр. 1054 г. См. подробнее Главу 6, комм. к мотиву 7.2.

6. Термин or?sending «послание», возникший как обозначение изустно передаваемой информации, мог быть впоследствии применяем и к письменному посланию.

7. Хёвдинг (h?f?ingi) – глава, предводитель; властитель, могущественный человек. См. комм. 24 в Главе 1.

8. Рёгнвальд Брусасон (R?gnvaldr Br?sason) – сын оркнейского ярла Брусн Сигурдарсона, родился ок. 1011 г., погиб ок. 1045 г. Согласно «Красивой коже», Рёгнвальд был дружинником Олава Харальдссона и вместе с ним покинул Норвегию, когда конунг был вынужден бежать на Русь (Fask, k. 33); Теодорик Монах в своей хронике (см. Прилож. II) и автор «Обзора саг о норвежских конунгах» называют Рёгнвальда в числе других знатных норвежцев, отправившихся на Русь за юным конунгом Магнусом; по «Кругу земному» Снорри Стурлусона, ярл пришел на Русь вместе с Харальдом Сигурдарсоном, бежавшим в 1030 г. из битвы при Стикластадире (см. Главу 8, мотив 1.3). Мы не можем отдать предпочтение какому-либо одному из этих источников и потому не можем знать, когда именно Рёгнвальд был на Руси, но на основании скальдической строфы Арнора Тордарсона по прозвищу Скальд Ярлов (см. о нем комм. 58 к § 7.2) мы можем утверждать, что Рёгнвальд действительно побывал на Руси (в первой строфе «Драпы о Рёгнвальде», ок. 1046 г., Арнор говорит о своем герое: «За время его жизни было так, что жаждущий боя воин имел десять сражений в Гардах»). Е. А. Рыдзевская подчеркивает, что в конце 20-х и середине 30-х гг. XI в. «у Ярослава, по летописи, не было войн с соседями, за исключением… польского похода 1031 г.; участие в нем Рогнвальда вполне правдоподобно, а «десять битв» являются, очевидно, у Арнора амплификацией того, что он слышал в дружине Рогнвальда о его пребывании у Ярослава» (Рыдзевская 1945: 62).

9. Эйнар Брюхотряс (Einarr ?ambarskelfir), 982 – ок. 1050 гг., сын бонда Эйндриди, сына Стюркара, – норвежский лендрманн. Существуют различные толкования его прозвища (см.: Gade 1995; Успенский 2007). Он был женат на сестре ярлов Эйрика и Свейна, Бергльот, дочери Хакона. «Ярлы дали ему большое поместье в Оркадале, и он сделался самым могущественным и знатным человеком в Трёндалёге» (КЗ. С. 176). После бегства из Норвегии Олава Харальдссона Кнут Могучий назначил правителем страны ярла Хакона, племянника Эйнара Брюхотряса. Эйнар снова получил все земли, которые у него были отняты во время правления ярлов Эйрика и Свейна. «Кнут конунг богато одарил Эйнара, и тот стал его преданным другом… Он сказал еще, что, по его мнению, Эйнар или его сын Эйндриди по своему происхождению вполне могли бы носить высокое звание, если бы в Норвегии никакого другого ярла не было» (Там же. С. 326). После того, как стало известно о гибели ярла Хакона, Эйнар Брюхотряс стал править в Тронхейме. Он снарядил вскоре корабль и приплыл в Англию к Кнуту Могучему и заявил свои права на Норвегию, но тот отвечал, что обещал сделать правителем Норвегии своего сына Свейна. «Тут Эйнар увидел, как обстоят его дела и чем все кончилось, и он стал собираться в обратный путь. Теперь он знал о замыслах конунга и о том, что, если с востока вернется Олав конунг, то мира в стране не будет. Поэтому он подумал, что не стоит ему особенно торопить своих людей собираться в обратный путь, так как если ему придется сражаться с Олавом конунгом, то от этого у него не прибавится владений… Он приплыл в Норвегию, когда все важнейшие события, произошедшие тем летом, были уже позади» (Там же. С. 344). «Эйнар Брюхотряс не участвовал в борьбе против Олава конунга и гордился этим. Эйнар помнил, как Кнут обещал ему, что он станет ярлом Норвегии, и как он не сдержал своего слова. Эйнар был первым из могущественных людей, кто уверовал в святость Олава конунга» (Там же. С. 371–372). См. о нем: Koht 1926a (там же – дополнительная литература).

10. Свейн Бык (Sveinn bryggjuf?tr) известен из перечисления (у Теодорика, в «Обзоре», «Легендарной саге об Олаве Святом» и в «Гнилой коже») знатных норвежцев, отправившихся на Русь за юным конунгом Магнусом. Прозвище Свейна означает «бык, опора моста».

11. Кальв Арнасон (K?lfr ?rnason) из Эгга, ок. 990 – 1051 гг., норвежский лендрманн, покинувший конунга Олава и перешедший на сторону его противника ярла Хакона Эйрикссона, давший обещание конунгу Кнуту Могучему выступить против Олава Харальдссона и действительно сражавшийся при Стикластадире против Олава. Снорри говорит, что уже после гибели Олава Кальв «понял, в какую ловушку попал, когда поддался на уговоры Кнута конунга. Тот не сдержал ни одного обещания, которые он дал Кальву. Ведь он обещал Кальву звание ярла и власть над всей Норвегией, и Кальв был главарем в битве против Олава конунга, в которой тот погиб. Но никакого звания Кальв не получил» (КЗ. С. 376). См. о нем: Koht 1936.

12. Княгиня Ингигерд (Ingiger?r dr?ttning) – жена князя Ярослава Мудрого, дочь шведского короля Олава Шётконунга. См. подробнее мотив 6.1 в Главе 6, особенно комм. {ii}.

13. Через четыре зимы после гибели своего отца. – Конунг Олав Святой погиб летом 1030 г., но по «Обзору», это произошло в 1029 г. (см.: § 8.1 в Главе 8). Следовательно, согласно этому источнику, Магнус вернулся в Норвегию осенью 1033 г. Впрочем, 1029 г. «Обзора» – ошибочная реконструкция его автора (см. Главу 8, комм. к мотиву 1.2).

14. Свейн, сын Альвивы (Sveinn ?lf?fuson) – сын Кнута Могучего; правитель Норвегии в 1030–1034 гг. См. подробнее во Введении к Главе 6.

15. Согласно Снорри, Свейн, не получивший поддержки населения страны после возвращения в Норвегию Магнуса, принял такое решение: «Мое мнение таково: не будем рассчитывать на верность этих бондов, но лучше отправимся туда, где весь народ предан нам и верен». Он поднял паруса, отплыл из Норвегии «и не останавливался до тех пор, пока не прибыл в Данию. Там его хорошо приняли. А когда он встретился со своим братом Хёрдакнутом, тот предложил Свейну конунгу править вместе с ним Данией, и Свейн согласился» (КЗ. С. 381).

16. Ему было почти одиннадцать лет, когда он пришел в страну. – Ср. с начальной строфой «Драпы о Магнусе» Арнора Скальда Ярлов: «Щедрому хёвдингу не сравнялось и одиннадцати лет, когда он… снарядил великолепный боевой корабль из Гардов» (см.: §§ 7.2, 7.3 и 7.4).

§ 7.2. «Гнилая кожа»

«Сага о Магнусе Добром и Харальде Суровом Правителе» по «Гнилой коже» сохранилась частично в рукописи GKS 1009 fol («Morkinskinna») и частично в добавлениях второй половины XV в. к GKS 1005 fol («Flateyjarb?k»). К GKS 1009 fol восходит версия саги о Магнусе по AM 66 fol («Hulda»). В издании Финнура Йоунссона (1932) лакуны в «Гнилой коже» восстанавливаются по тексту «Книги с Плоского острова». В настоящей публикации текст «Книги с Плоского острова» помещен в фигурных скобках (равно как и его перевод). В качестве разночтений приводятся варианты по «Хульде»; нумерация фрагментов дается также по «Хульде» (Fms. В. VI).

Рукописи, издания, переводы:

См. во Введении разделы «Гнилая кожа», «Хульда», «Книга с Плоского острова».

Текст

Публикуется по изданию: Morkinskinna / Finnur J?nsson (SUGNL. B. LIII). 1932. Bls. 1-284.

[1.] ?ar hefivm ver vpp frasogn er Iarizleifr konvngr re?r Gar?ariki ok Ingiger?r drotning dottir Olafs konvngs ens s?nska. Hon var allra qveNa vitrost oc fri? synom. {konungren vnne henne so miked ath hann matte n?r ?nguan hlut j moti hennar vilia gi?ra.}

?ess er vi? getit at konvngrenn Iarizleifr let ser gera dyrligaa holl me? mikilli fegr?. pry?a me? gvlli oc gimsteinom. scipa?i hana si?an me? go?om drengiom oc reyndom me? agetom lutom. van?i ?ar eptir byna? ?eira oc hercle?i sem ?eir voro a?r reyndir. at ollom syndiz bvningr hallarennar oc scipon ?ar eptir sem hon var sialf vondot til. hon var tioldot me? pellom oc dyrom cle?om. Konvngr sialfr var ?a ok i tignarcle?vm oc sat ihaseti sino. hann ba? til sin bmorgom vir?iligom vinom sinomb oc ger?i dyrliga veizlo.

Si?an gecc drotningc i hollina me? fagrligri kvenna sveit. oc sto? konvngr vpp imoti henne oc qvaddi hana veld oc melti si?an. Hvar satto iafndyrliga holl e. iafnvel bvna fyrst at sveitine slicra manna sem her ro saman comnir. oc i annan sta? bvningr hallarennar me? miclom costna?i. Drotning s. Hera s. hon. ?esi holl er vel scipot. oc fa d?mi mono til at slic pry?i e. meiri oc fecostna?r comi saman i eitt hvs e. iamnmargir go?ir hof?ingiar oc vascir menn. En betr er ?o sv holl scipo? er Olafr konvngr Harallz s. sitr i. ?o at hon standi asvlom einom. Konvngr reiddiz henne oc melti. Svivir?ing er islicom or?om s. hann. oc synir ?v enn ast ?ina vi? Olaf konvng. eoc last hana kinnheste. Hon melti. Myclo mon yccar ?o meire mvn s. hon. en ec mega or?om sva til scipa sem vert er. gecc ibrot si?an oc var rei?. oc segir til vinom sinom at hon vill brot fara for riki hansf. oc taka eigi optar af honom slica scom. Vinir hennar eigo lvt i oc bi?ia hana sefaz oc vikia scapi sino til konvngs. Hon svara?i oc q. fyr konvngenn scyldo b?ta henne ?etta. Nv er konvngi sagt at hon vill abrot. oc bi?ia vinir hans at hann vegi til. oc ?at gerir hann. bi?r hana satta. oc lez ?at til mvndo vinna at veita henne ?ann lvt er hon beiddiz. En hon svara?i oc lezc ?ann cost taca myndo. oc q. a ?egar vm ?enna. ?v scalt nv s. hon senda scip iNoreg til Olafs konvngs. ?vi at ec hefi spvrt at hann a einn son vngan lavngetenn. bio? honom hingat oc veit honom vppf?zlo oc fostr. g?vi at sannlict er ?at me? ycr er melt erg at sa er ogafgari er o?rom fostrar barnn. Konvngr s. ?at scaltv nv ?iggia er ?v bi?r s. hann. oc vna megom ver ?vi. ?o at Olafr konvngr se oss meiri ma?r oc eigi vir?i ec til vvir?ingar ?ott ver fostrim honom barnn.

Nv sendir konvngr skiph til Noregs oc como ?eir menn afvnd Olafs konvngs oc s. honum bo? konvngs oc drotningar. Hann s. ?at vil ec giarna ?eckiaz. oc hvergi ?icci mer minn s. betr comen en me? Iarizleifi konvngi ioc drotningi er ec veit mestan qvennscorvng oc mer bezt vilia?a. Sendir si?an avstr me? ?eim M. son s. joc taca ?av vi? honom me? somaj. oc fo?iz hann ?ar vpp me? hir? oc eigi me? minni ast oc elsco en ?eira synir.

a ?g?ta

b-b ?llum hinum ?g?tustum h?f??ngjum um sitt r?ki

c ?ngiger?r drottn?ng

d bl??liga

e-e ok sl? hana p?str

f-f or r?ki Jarizleifs kon?ngs

g-g ?v? ?at er satt me? (ykkr) ?lafi kon?ngi, sem fornm?lt er

hвставка: ok men

i-i ok ?ngiger?i drottn?ngu

j-j ok t?ku ?au Jarizleifr kon?ngr ok ?ngiger?r drottn?ng feginsamliga vi? honum

(Msk. 1–3; cp.: Fms. VI. 3–5)

[2.] Svmir menn hoto?o hann oc ?otti ovi?qvemilict at fo?a ?ar vpp konvngs s. vtlendan oc tia?o ?at fyr konvngi. en ?at com fyr ecki. ?vi at konvngr lyddi ecki a slict. opt lec hann ser i konvngs hollo oc var ?egar konn vi? marga leica oc i?rottir. hann gecc a hondom eptir bor?omk me? miclom fimleic. oc syndi i ?vi micla atgervi. oc voro flestir ?eir menn er ?at ?otti gott er hann var sva bra?gor. Einn hir?ma?r nacqvat niginn at alldri o?occa?i fyr honom. oc einhvern dag er sveinninn gek eptir bor?om oc hann com fyr ?enna hir?mann ?a scat hann vi? honom hendi oc feldi hann ofan af bor?ino. oc lezc eigi vilia hans agang. Menn log?o her til misiafnt. melto svmir me? sveini en svmir me? hir?mani. En vm ?at sama qveld ?a er konvngr var sofa genginn. var sveinninn eptir i hollinne. oc er hir?menninir sato ?ar eptir oc drvcco ?a gek Magnvs at ?eim hir?manni oc haf?i i hendi ser litla ?xi oc hoor hir?manninn bana hac. {Sumir laugunautar hans villdu ?egar taka sueinin og drepa.} oc hefna sva hir?manzens. en svmir sto?o firir oc villdo reyna hve mikit konvngr vnni honom. {sidan hleypr eirn madr og tekur sueinenn j fang sier og hleypr med hann} i ?at herbergi er konvngr svaf i oc castar honom i seingina til konvngs oc melti. Var?veittv betr fol ?itt {j annat sinn. Konungr suarar. opt velid ?ier honum os?milig ord eda huath hefir hann nu til ?ess vnnit.} Hir?ma?renn svarar. ?rit hefir hann nv til ?ess gort segir hann. drepit hir?mann y?arn. {Konungr spurde med huerium atburd ?ath hefdi ordit.} En hann segir honom. ?a melti konvngr. Konvnglict verc fostri s. hann oc hlo at. ec scal b?ta fyr ?ic. {Sidan s?ttizt konungr vid erfingiana aa vigit.} oc gelldr vpp ?egar b?trnar. En Magnvs er me? hir? konvngs oc f?ddr vpp me? mikilli ast oc var ?vi {ollum hug?eckari sem alldr hans og vizmuner droguzt meir fram.}

kвставка: sem ?? var t?tt ?ngum sveinum

(Msk. 3–5; cp.: Fms. VI. 5–7)

[3.] lNv er vfri?r milli Sveins Alfifos. oc Iarizleifs konvngs, ?vi at Iarizleifr konvngr vir?i sem var at Noregsmenn hof?o nizc a enom helga Olafi konvngi. oc var ?ar noccora stvnd eigi capfri?r i milli.l

l-l Eptir fall ?lafs kon?ngs ins helga ger?ist mikill ?fri?r millum Jarizleifs kon?ngs ok Sveins Alf?fusonar, er ?? var kon?ng yfir Noregi, ?v? Jarizleifr kon?ngr vir?i, sem var, at Noregsmann h?f?u n?zt ? ?lafi kon?ngi, var ?? eigi kaupfri?r ?eirra ? milli, ?v? hvorir dr?pu menn fyrir ??rum, sv? sem ?eir kvomust me?.

(Msk. 5; cp.: Fms. VI. 7)

[4.] Ma?r er nefndr Karl en annarr Biorn. ?eir voro br??r.ii. litils hattar at bvr?om oc ?o framqvem?ar menn. verit salltmenn enn fyrra lvt efi sinnar oc aflat sva peninga. en nv var sva or?it at ?eir vorv rikir kavpmenn oc vinselir oc mikilmenni i skapi. en ?o var Karll firir ?eim br??rom i ollo ?vi er vi? bar. Sva kom ?eira mali at ?eir atto kvgg einn mikinn i forom. oc nv heldo ?eir honom eitthvert svmar til Saxlandz sv?r. ?a koma ?eir i Danmorkr. oc etla ?a?an til Englanz. ?a tok Karl til or?a oc melti vi? haseta sina. Kvnnict vil ec y?r gera hver etlon min er. ?vi at annan veg vikr vi? vm fer?ina en ?er monot hyggia. ec etla at fara i Avstrveg cavpfer?. en nv firir sakir vmmela Sveins konvngs oc Iarizleifs konvngs oc ?ess vfri?ar er i milli ?eira er. ?a ma ?at kalla eigi varlict. nv segi ec y?r at ec em ra?inn i at fara. en ec vil y?r cost a gera at fara annan veg oc heimilt at ganga af mino scipi. fari danskir e?a Su?rmenn oc enskir her a onnor scip. oc ?angat hverr sem likar bezt. ?a svarar einn nor?ma?r. Mioc komr oss ?etta at ovoro. oc eigi myndim ver farit hafa me? y?r i fyrsto ef ?a hef?i slict ratt verit. en fyrir ?a soc at ?er erot framqvem?armenn oc oss licar allt vel til ?in oc eigi oliclict at ?v ser giptoma?r. ?a helldr oss slict til. oc viliom ver ?inni forsia hlita. Oc ?etta taca ?eir ra?s. fara nv me? honom vnz ?eir koma i Austrriki oc leggia ?ar at vi? eitt mikit cavptvn oc vildo ?eir kavpa ser nav?synia lvti. En ?egar er landzmenn visso at ?eir voro nor?menn. ?a fengo ?eir ?eim at si?r cavp at ?egar helt vi? bardaga oc vildo lanzmenn veita ?eim atgongo. Oc er Karl sa at i oefni for ?a melti hann til lanzmanna. ?at mon metit til hvatvisi oc noccot sva diorfvngar at taca slict fyrir hendr konvngi y?rom at mei?a vtlenda menn e?a rena. ?ott her comi me? cavpeyri sinn oc gere y?r engan ofri?. oc vitit aldri hvart konvngr geri y?r ?occ fyri e?a eigi. nv er y?r vitrligra at bi?a konvngs atqve?a vm slict. Vi? ?etta sefaz lanzmenn oc ver?r eigi at ?eim gengit me? ollo. ?o ser Karl at ?at endiz eigi sva bvit. hann gerir ?a fer? sina ma konvngs fvndm.

Er eigi getit vm fer? hans fyrr en hann comr fyrir Iarizleif konvng oc qvaddi hann. Konvng spyrr hverr hann er. Ec em norrann ma?r einn segir hann litils ver?r oc kominn hingat nme? go?om peningom oc felagar minirn. Konvngr melti. Hvi vart ?u sva diarfr at s?kia hingat. hyggr ?v noccot ?ina gefo meiri en annarra manna. oc hyggr ?v at ?v munir her draga fram cavpeyri ?inn en a?rir fa eigi haldit lifinv. oc hafa ?eir Noregsmenn aldri sva illt af mer at eigi se ?eir verra ver?ir. {Karl m?llti. herra eigi munu aller jafnir j ?ui. ek em salltkarl eirn litils verdr ?o ath nu hafi ek peninga. hefi eg auallt verit til nockurs hent?gleika. enn alldri var eg j moti Olafi konungi j huga minum. ?at munda eg ?tla segir konungr. at ?u munir reynazt sem aller adrir Noregsmenn. Konungr bad taka hann og setia ?egar i fiotra. og so var giort. Og sidan seigir konungr Magnusi fostra sinum og spyr hann raads vm huernen uit skal skipa uid Nordmennena. Magnus segir. litt hafi ?eir fostri minn haft mig vid radin hier til. en seint v?ntir mig at ?at radizt ath minn verdi Noregr ef so skal ath fara ath drepa ?a alla er ?adan eru ?ttadir. en vel mundut ?ier vilia fostri minn. ?viat ?eir megu at rettu aller kallazth minir ?egnar.} oc o?rovis get ec venna mvno at at orca en hataz vi? alla ?a menn er ?a?an ero. Konvngrenn let ?etta vel melt. oc q. hans ra?om scyldo fram fara. Konvngr calla?i Carll til sin vm morgoninn. oc si?an melti konvngr til hans. Sva litz mer a?ic at ?v ser giptvvenligr ma?r. oc ?at vill M. konvngs s. at ?v hafir gri? {og allir ?ier Noregsmenn}. oc ero ?er nv.ii. costir gervir af minni hendi. annar at ?v farir til scips y?ars. oc f? ec y?r vin oc vist. farit me? capeyri y?arnn sem y?r synizo. ella far ?v til min oc ver me? mer ivetr. oc vit ?at vist er varar. at coma mon a?inn lut nacqvat vannqve?i. Karl s. Til ?ess em ec vanf?r mioc fyr ?vi at sitia. en eigi vil ec ?o kiosa mic fra vegligo bo?i. oc scal her til hetta me? y?ari gipto. oc kann ?a enn vera at vel r?i?i. ?o at noccor vandi liggi a. Hann fer nv ptil hir?vistarp. oc er konvngr opt a r??vm vi? hann. oc vir?iz konvngi sem hann moni vera vitr ma?r.

m-m ? fund Jarizleifs kon?ngs

n-n me? g??um fri?i

oвставка: ok ?byrgizt y?r sj?lfir, hvort ??r hafi? gri? af ??ru landsf?lki, ?? ek gefi y?r frj?lsa

p-p til hir?ar Jarizleifs kon?ngs

(Msk. 5–8; cp.: Fms. VI. 7-10)

[5.] Oc er varar. beR sva til eitthvert sinn at ?eir konvngrenn oc Carll ero.ii. atali. ?a melir konvngr til Karls. Her er nv fe s. hann er ?v scalt vi? taca. oc ?ar me? mon fylgia nocqvoR vanda lutr. ?v scalt ?etta fe bera vndir lenda menn i Noregi. oc alla ?a menn er noccor vi?mvndi er at. oc vinir vilia vera Magnvs O. s. ?v ert vitr ma?r ?ott ?v ser smarar ?ttar. Carl s. ?etta er ecki mitt. ?vi at sa ma?r scyldi vera mikils hattar oc storvitr. er slicra ?renda f?ri at eiga vi? slict ofrefli sem fyrir er. oc slic stoRe?i me? hondvm at hafa. Konvngr melti. ?v ert vel til fallinn at minni ran. en gliclict ?icci mer at ?v comir i noccorra mannran eigi allitla. oc eigi montv milli sia hvart ?v recsc vndan e?a eigi. oc ?o at ?v villir ?etta eigi. ?a cann vera at bratt vanndre?i lioi a?er. oc ?urfir ?v eigi lengi at bi?a. Til mvn ec oc h?tta er Carll segir me? y?ari hamingio oc ra?ag?r?. Karll fer astan ?a?an me? foroneyti sinv oc coma vi? Danmorc. ?a r??ir Carll vi? scipveria sina. ?at k?mr mer i hvg at ver hofvm ecki leyfi haft til ?esar fer?ar er ver forom i astrveg. oc er mikil van at konvngrq gefi oss sacar vm. oc er ?at mitt ra? at ver scilimc her. oc fari ner sinnz veg hverr. oc farit er til Englanz e?a a?ra capsta?i. oc comi ser hver til Noregs. mvn ?a sizt ira?it vm vara fer?. en ella er oss h?tt nocqvot be?i fe oc lifi. En ec mon fara her aland vpp til eins felaga mins er her er fire a?igr at fe. en ec vil at ?er anniz fe mitt. […]

q Sveinn kon?ngr

(Msk. 8–9; cp.: Fms. VI. 10–11)

[6.] […] Oc fer Biornn nv astr me? hvl?o oc gipto ?eira fe?ga O. konvngs oc Magnvs. oc k?mr fram fer?inni. segir si?an ?eim Iarizleifi konvngi oc Magnvsi hvat at er syst ilandino. hverir vi? fe hafa tekit me? vingan oc til travstz megi etla af Magnvsi konvngs s. Iarizleifr konvngr sag?i at mikit veri at syst. en ?o mikit enn me? vanlyctom {er Karl var eigi aptr kominn}. […]

(Msk. 11; cp.: Fms. VI. 13)

[9.] {[…] Sidan fara ?eir austr j Gardarike aa fund Magnus rog verda ?eir Jarizleifr konungr Kalli storlega fegnirr. og segir hann ?eim allt vm sinar ferdir. og sidan tiar hann fyrir Magnuse malit Kalfs og huad han hafdi veitt honum. […] En nu sent eptir Kalfe og hafdi Karll adr ?egit grid til handa honum. suer Kalfr ?a ?ann eid ath han ynne eigi aa Olafe konungi ok hiet sig sidan Magnusi til traustz og allz trunadar og ath giora oll ?au verk er Magnus legdi fyrir hann.

r-r ur?u ?eir gla?ir vi? kvomu Karls

(Msk. 16–17; cp.: Fms. VI. 18)

[10.] Nu er ?ar til mals ath taka at Sueirn konungr for sudr med lande sem fyr var ritad. en ?r?ndir bera ?a saman rad sin og taka ?at rada ath aller enir bestu menn veliazt or lande og austr j Gardariki. var ?ar fyrir Einar ?ambaskelfir og Sueirn bryggiufotr og ?ar med enir bestu menn or ?r?ndalogum. J ?enna tima let gud miog birtazt helgi hins heilaga Olafs konungs og sau ?a margir satt mal vm sina hagi ok fundu nu misr?di sitt og gl?p ?ann er ?eir hofdu giort og ?ottuzt nu ?ann veg hellzt mega syna at b?ta ?at nu aa syne hans er ?eir hofdu aa sialfum honum misgiort. foru nu sidan austr til Jarizleifs konungs. ?eir Kalfr Arnason og Kall voru ?a austan farner og hafdi Kall ?egit margar godar giafir af Jarizleifi konungi og Magnusi og mykla s?md adra. Kalfr hafde og heitid ath fara i moti Magnusi konungssyni ?egar han spyrde til ferda hans er han v?ri austan aa leid.

?eir Einar ?ambaskelfir komu nu a fund Jarizleifs konungs og Jngigerdar drottningar og baro vpp erendi sin og ordsending enu bestu manna or Noregi og ?ar med b?nastad ath Magnus skyllde fara til Noregs og taka ?ar vid lande og ?egnum. Konungr tok ?ui ollu vel og kuad ?ngvan ?ann mann j Noregi er han trydi jafnvel sem Einare. en ?o erum vier hr?ddir vm huersu Noregsmenn eru truir vid Magnus. slik raun sem adr hefir aa ordit vid fodr hans. ?a var med Jarizleifi konungi Rognualldr Brusason og hafde han ?a rad og landvorn fyrir Gardarike og var allra manna roskuaztr og vins?lastr. hann hafde og mykla virding af konungi. Jarizleifr konungr berr nu ?etta mal vpp fyrir drottningu og segir henni ath ?eir eru komnir enu bestu menn vr Noregi og vilia nu vnna Magnuse konungsnafn j Noregi og efla hann til rikis. Hun suarar. vnna munda eg Magnusi konungsnafn j Noregi og so annars soma. en so grimliga sem ?eir bioggu vid fodr hans ?a grunar mik so miog vm huersu ?eir muno vnna honum rikis vit motgang ?eirra Knutlinga og Alfiuo er eg ?tla ath ?o se enn ollum ?eim verre og grimmarre. og leingr muno v?r vm ?ath r?da adr Magnus fare hiedan og meirum fastm?lum binda ef ?etta skal framgeingt verda.

En ?eir Einar badu konung i annan stad at han flytti mal ?eirra vid drottningu ath ?eir n?di Magnusi med sier allzs er konungren sialfr hefir ?essi rad til gefit j fyrstu og ?eir hofdu eptir hans ordsending farit. kallade Einar ath slikt v?ri eigi hofdingligt ath skipta so skiott skape sino fyrir eingin tilefni. Rognualldr Brusason flutti og ?etta mal med ?eim Einare. So er fra sagt ath leingi var ecke heyrd b?n ?eirra. Sidan m?llti konungr. ?etta er ath visu min ordsending og aa ?ui er mier mikel ?fusa ath Magnus fostri minn feingi soma. en ?o em eg hr?ddr vid illzsku Alfifu ok riki Knutz en svik landzmanna. og ?o at ?eir vilid vel sem eg v?nti ?a kann ?o vera ath ?r?ndir skulu suikia hann sem f?dr hans. Einar segir. vorkunn er ydr ?at herra ath ydr sie uggr aa vorre til?tlan. en naudsyn v?re ?o ath sueirnen feingi f?drleifd sina og v?ri sa hans somi mestr. og ?at er og allra manna vili j Noregi at hrinda af sier ?ui enu illa riki og anaud er nu liggr aa. Drottning segir. eigi skulum vier standa fyrir s?md Magnus ath han nai eigi f?drleifd sinne fyrir ?a sok. en vorkun er ?at Einar fyrir oss ath oss se vggr aa at ?r?ndir giorizt enn ofstorradir sem fyr. og fyrir astar sakir vid Magnus ?a munda eg alldri vid han skiliazt ef eigi l?gi honum slikt vid. en ?u Einar ert fr?gr madr og kunnigr at morgum godum hlutum en vart eigi j lande ?a er Olafr konungr fiell. hefir ?u og styrk miken og erth sialfr fyrirmadr allra lendra manna j Noregi. villtu giorazt forsiamadr Magnus og f?strfadir hans ?a mono v?r til ?essa h?tta og ?o med ?ui mote ath ?u suerir honum adr trunadareid og.xij. menn med ?ier ?eir sem vier vilium til kiosa. Einar suarar. ?o ath nockurum synizt ?etta med freku sett vera ath bidia oss eida j okunnu lande. ?o ?tla eg ?o landzstiornena betr fara muno ef vier tokum ?ennan kost. en vist mon morgum ?at ?ikia atl?gis vert ath ver hofum farit til ?ess vr Noregi ath sueria ydr tylftareid og vilium v?r ?o ?etta til vinna og ?ar med heita honum ollum vorum styrk. Og sidan soru xij. menn eida enir ag?tozstu ath ?eir skyllde Magnus hallda til konungs j Noregi og fylgia honum af ollum trunade og styrkia hans riki j ollu. Nu dueliazt ?eir s?ar austrs vm sumarid j ?essum radagiordum. og vit ?etta fara ?eir austan og hafa Magnus konungson med siert. Rognualldr Brusason for ?a austan med ?eim. ?eir fara nu austan vmb vetrin ath fraurum til hafsins. og toku ?eir skip sin og sigldu yfir hafit til Suid?iodar og foru vpp til Sigtuna og geingu ?eir ?ar aa land vpp og foru landueg til Helsingialandzs. sem Arnor segir:

Nu hygg riodande reidu

rogors ?uiath veit giorua

?egi seimstadar segia

seggium hneitis eggia.

var ath ellefu allra

orm setrs hati vetra

hraust ?a er herskip gl?stu

Horda vinr vr Gordum.

Hier visar so til sem heyra ma ath Magnusi Olafssyni v?ri sa enn ellefti vetr er hann kom j land. og vard ?at onduerdan vetr. Ok so segir enn.

?ing baud vt enn vngi

egg riodandi ?iodum

fim bard hird j homlur

heruedrs ara bredia.

sallt skarr hufi helltum

hraustr ?iod konungr austan

baro beinlogs ryre

brun vedr af Sigtunum.

uNu spyrzst j Noreg austanferd Magnus og sotti ?a j mote honum mikid lid af Noregi og uar ?ar fyrir Kalfr Arnason og med honum margir adrir ?eir er verit hofdu j moti Olafi konungiu […]}

s-s ? H?lmgar?i

tвставка: or Gar?ar?ki

u-u Gekk Magn?s kon?ngr ?ar ? land, ok bj?st at fara landveg nor?r ? Noreg; sv? segir Arn?r:

Gekk ? Sv??j?? s?kki

Sveins, er fremd vann eina,

f?stist ?lafs austan

afkart sonar hjarta;

n?tt bei? ok dag drottins

dygg fer? Ja?arbyggja

fyst ba? gramr ? geystu

g?frs ve?r s?r hl?fa.

?ess getr ? Hr?nhendu, at Magn?s ?lafsson helt herskipum s?num austan or Gar?ar?ki, fyrst ? Eystrasalt ok sva til Sv??j??ar; ?ar segir sv?:

Herskip vantu af har?a stinnum

hlunni geyst ? Saltit eystra

skj?ld?ngr st?tt ? skorum hveldan

skei?arh?f me? girzku skr??i;

vaf?ir l?tt, en vendir bif?ust,

ver?a hr?kk, en ni?r nam s?kkva,

geystist hl?r, en hristist b?ra

hr?mi stokkinn bunar gr?mr.

En er hann kom til Sv??j??ar, dreif til hans landsf?lk, ok bau? honum s?na fylg?; sv? segir Arn?r ? Hr?nhendu:

Rau?ar b?rut randir s??an,

rimmu Yggr, ? sv?nskar byg?ir,

eigi gaztu li?skost l?gan,

landherr s?tti ??r til handa;

austan ?or?ut ?lfa fer?ar

?ldum ku?r vi? hv?ta skj?ldu

t?ngu rj??r til t?rar ??nga

teknir menn ok d?rr hinn reknu.

(Msk. 17–20; cp.: Fms. VI. 19–23)

[45.] Fra ?orsteini Hallz syni

[…] oc eigi ?icci mer ?v nv mioc a?at minnaz er ec sottac ?ic astr iGar?av oc styrc?ac riki ?itt oc g?r?vmc fostrfa?ir ?inn. hyg ec at ?vi hveria stvnd. hverso ec mac ?ina s?m? mesta g?ra. en nv scal ec fara abrat or landi oc veita ?er alldri si?an. […]

v ? Gar?ar?ki

(Msk. 114–115; cp.: Fms. VI. 99-102)

Более 800 000 книг и аудиокниг! 📚

Получи 2 месяца Литрес Подписки в подарок и наслаждайся неограниченным чтением

ПОЛУЧИТЬ ПОДАРОК