«АТАКА ЛЁГКАЙ КАВАЛЕРЫІ»

Праблемы з арганізацыяй баявых дзеянняў былі і ў англічан. На жаль, аналагічных дыпламатычным і дыверсійным, як пры ліквідацыі Распуціна, поспехаў англічане так і не атрымалі на франтах. Падаецца, гэта стала кепскай характэрнай рысай усіх імперый — не шкадаваць людзей, не прадумваць тонкасцяў уласных баявых аперацый, дапускаць нядбайнасць і неразважлівасць у дзеяннях.

У Вялікабрытаніі да гэтай пары ёсць афарызм — «атака лёгкай кавалерыі», які азначае ці піраву перамогу, ці вялікія дарэмныя ахвяры. Нарадзіўся ён пасля Крымскай вайны, дзе англічане, французы і туркі ваявалі супраць Расіі. У тыя гады падчас адной з бітваў, якая складвалася на карысць брытанцаў і іх саюзнікаў, з-за фанабэрыі, некампітэнтнасці і няўзгодненасці дзеянняў англійскіх камандзіраў, 600 кавалерыстаў выбранай лёгкай конніцы рушілі адбіваць сваю артылерыю ў захапіўшых яе расійскіх салдат не з таго боку. З-за няўзгодненасці брытанцы паскакалі не ў фланг да расійцаў, не ў абыход, а проста ў лоб, пад артылерыйскі агонь. Батарэю яны адбілі, але большая частка кавалерыі была перабіта ядрамі і карцеччу. Гэтую памылку, якая каштвала жыцця сотням маладых людзей, жаўнераў элітнай часткі Яго Вялікасці, англічане памятаюць да гэтай пары. Нешта падобнае адбылося ў турэцкіх Дарданэлах у 1915 годзе.

Да пачатку 1915 года англа-французскае камандаванне распрацавала супольную аперацыю для захопа Дарданэльскага праліва і выхада ў Мрамарнае мора, да Канстанцінопаля. Задачай Дарданэльскай аперацыі было забеспячэнне свабоднага марскога злучэння праз праліў і адцягванне сіл Турцыі з Каўказскага фронта.

Паводле першапачатковага плана, прарыў павінны быў зрабіць брытанскі флот, якому належала без высадкі дэсанта знішчыць берагавыя батарэі. Пасля першых няўдалых атак невялікімі сіламі (19–25 лютага), 18 сакавіка флот перайшоў у генеральнае наступленне, у якім было задзейнічана больш за 20 лінкораў, лінейных крэйсераў і састарэлых браненосцаў. Дэсант быў арганізаваны вельмі кепска. Англійскія салдаты высаджваліся на бераг проста пад агонь турэцкіх кулямётаў. Шмат загінула, а тым, хто ацалеў і здолеў зачапіцца за бераг, заставалася толькі чакаць падмогі, якая так і не прыйшла. Пасля страты трох караблёў брытанцы, не дасягнуўшы ніякага поспеху, адышлі з праліва.

Пасля гэтага тактыка Антанты змянілася — было вырашана высадзіць экспедыцыйныя сілы на Галіпалійскай паўвыспе (еўрапейскім баку праліва) і на супрацьлеглым азіяцкім баку. Дэсант Антанты (80 000 чалавек), які складаўся з аглічан, французаў, аўстралійцаў і новазеландцаў, пачаў высадку 25 красавіка. Яна адбывалася на трох плацдармах, раздзеленых паміж краінамі-удзельніцамі. Нападаючыя здолелі затрымацца толькі на адным з участкаў Галіпалі, дзе дэсантаваўся аўстралійска-новазеландскі корпус. Жорсткія баі і перакід свежых злучэнняў Антанты працягваліся да сярэдзіны жніўня, але ніводная са спробаў з-за невыгодных умоў дэсантавання не дала значнага выніку. Туркі адбілі ўсе атакі. Да канца жніўня зрабіўся відавочным правал аперацыі, і Антанта пачала рыхтавацца да паступовай эвакуацыі войскаў. Апошнія злучэнні былі выведзены з Галіпалі ў пачатку студзеня 1916 года. Адважная стратэгічная задума, ініцыятарам якой быў Уінстан Чэрчыль, скончылася поўным правалам. У няўдачы абвінавацілі аўтара ідэі. Чарговая «атака лёгкай кавалерыі».

Ну а на Каўкаўзскім фронце ў ліпені 1915 года расійскія войскі адбілі наступ турак у раёне возера Ван, але ўсё адно былі вымушаны адступіць, пакінуўшы пры гэтым частку тэрыторыі (Алашкерцкая аперацыя). Баявыя дзеянні распаўсюдзіліся на тэрыторыю Персіі. 30 кастрычніка расійскія войскі высадзіліся ў порце Энзелі, да канца снежня разбілі пратурэцкія ўзброеныя атрады іранцаў і ўзялі пад кантроль тэрыторыю Паўночнай Персіі. Навошта? Цяжка зразумець. Напэўна, па задуме цара «збіралі рускія землі». На гэты раз у Персіі.