ПАРТЫЗАНКА
ПАРТЫЗАНКА
"Беларусь – партызанскі край," – скажуць жа, як адрэжуць!
Беларуская партызанка, 374 тысячы байцоў плюс паўмільёны сувязных, разьведчыкаў, памочнікаў, сапраўды ўяўляла сабой найбольш масавы рух супраціву гітлераўскай акупацыі на тэрыторыі СССР у гады II Сусьветнай вайны.
Уласна кажучы, беларусы партызанілі ўсю сваю гісторыю. Няўлоўнае лясное войска наводзіла жах на любога ворага: ад крыжакоў і татараў да Масквы і Гітлера.
Упершыню шырокі партызанскі рух узьнік у Беларусі падчас Невядомай вайны 1654-67 гг., калі супраць татальнай маскоўскай агрэсіі й рабаваньняў мірнага насельніцтва паўсталі сялянскія атрады "шышоў". З тае пары ўсялякі акупант – расейскі, францускі, швэдзкі, нямецкі – сутыкаўся зь дзіўнай зьявай. Беларусы моўчкі сыходзілі ў лес. Потым пачыналі зьнікаць коні, стрэльбы, жаўнеры. А потым адкрываліся й баявыя дзеяньні – праз платы, з-за дрэваў, на дарогах.
Беларуская партызанка – гэта цэлая армія "Зялёнага дубу" часоў грамадзянскае вайны, што дзеіла паміж белымі й чырвонымі – з атаманамі Кудзяярам, Карчом, Дзергачом, 48-мю буйнымі й 25-цю дробнымі атрадамі, сотнямі баявых акцыяў і цэлымі раёнамі, дзе да сярэдзіны 20-х гадоў паўстанцы трымалі ўладу.
Беларуская партызанка – гэта "Чорны кот" генэрала Вітушкі са штабам у Налібоках, які на адну ноч у сакавіку 1948 г. з 500 байцамі заняў Наваградак.
Беларуская партызанка – гэта і рэфлекс паводзінаў у стрэсе, і абарона ад псыхалягічнай агрэсіі, і фэномэн усенароднай вызвольнай барацьбы. Партызанка супрацоўвае як гадзіньнікавы мэханізм і разгортваецца адразу.
Ужо на пяты дзень вайны пад Пінскам утварыўся першы партызанскі атрад. На працягу аднаго месяца вайны на тэрыторыі Беларусі сфармавалася ўжо больш за 100 атрадаў і групаў агульнай колькасьцю больш за 2,5 тысячаў чалавек. Увосень 1943 г. партызаны кантралявалі 60% тэрыторыі акупаванай Беларусі.
Нацыянальны супраціў тоіцца ў глыбіні душы, сярод гушчараў і балотаў, у самых нетрах – і таму ён практычна непераможны. Партызанка ёсьць станам беларуса, якога дасталі.
Калі беларусы пачынаюць партызаніць – хавайся ў бульбу. За тры гады вайны беларускія партызаны падарвалі й пусьцілі пад адхон 11 128 эшалонаў, разграмілі 948 штабоў і гарнізонаў, зьнішчылі 18,7 аўтамабіляў, 1355 танкаў ды БТРаў. За адну толькі ноч з 2 на 3 жніўня 1943 г. узарвалі 42 тысячы рэек. У партызанскай вайне ў Беларусі Гітлер страціў больш за 500 тысячаў чалавек забітымі й параненымі.
“Партызаны, партызаны, беларускія сыны, – напісаў тады Янка Купала – рэжце гітлерцаў паганых, каб ня ўскрэсьлі век яны!"
У "Энцыкляпедыі Беларусі ў Вялікай Айчыннай вайне" пералік адных толькі партызанскіх злучэньняў займае 89 старонак, набраных дробным шрыфтам. І, між іншым, паведамляецца, што большасьць партызанаў складала моладзь 18 -25 гадоў.
Беларускія палявыя камандзіры зрабіліся галоўнымі героямі вайны. Леў Даватар праводзіў са сваім атрадам фантастычныя апэрацыі ў тыле ворага. Пятро Машэраў, настаўнік з Расонаў, пайшоў у партызаны з усёй сваёй 10-й клясай – і завершыў вайну камандзірам брыгады. Мінай Шмыроў, легендарны “Бацька Мінай” з-пад Віцебска, калі гітлераўцы узялі ў закладнікі ягоных жонку й дзяцей, і запатрабавалі здацца – ахвяраваў сям’ёй, каб граміць ворага.
Лідэры партызанкі – Сурганаў, Казлоў, Машэраў – у пасьляваенны час сталі кіраўнікамі рэспублікі.
Вэрмахт панічна баяўся беларускіх партызанаў, гэта факт. Толькі ў зімку 1943-44 гг. супраць іх было кінута 10 вайсковых дывізіяў. Але ўсюдыіснасьць, імклівая манэўравасьць, валоданьне ініцыятывай, раптоўныя паражаючыя ўдары – тактыка сучасных баявых апэрацыяў – паралізавалі нямецкую машыну ў вырашальныя этапы вайны. Змрочны германскі геній распрацаваў дзясяткі карных апэрацыяў – “Балотная ліхаманка”, “Сонцастаяньне”, “Чароўная флейта”, “Такавішча цецерукоў” – але яму так і не ўдалося зьнішчыць ніводнага атраду, ніводнае брыгады.
Бо беларусы не ваююць – яны партызаняць.
Беларусы не адступаюць – яны сыходзяць у лес.
Беларусы не адпраўляюць акупанта з чамаданам на вакзал – яны адразу ўзрываюць рэйкі.
Таму шалёная папулярнасьць сярод беларускай моладзі хіта NRM “Партызанская” на мяжы ІІІ тысячагодзьдзя – гэта ніякі ня шоў-бізнэс, а ясны сыгналь. Для любога акупанта.